موسسه بین المللی مطالعات دریای خزر

 اپوزیسیون، اپوزیسیونرها و احزاب غیرسیستمی در روسیه

اپوزیسیونر "میخائیل بوریسویچ خودورکوفسکی" رئیس بنیاد "روسیه باز"

موسسه بین‌المللی مطالعات دریای خزر (IIKSS) - در روسیه، علاوه بر اپوزیسیون سیستمی که شامل اعضای احزاب غیرحاکم و دیگر سازمان‌های سیاسی فعال می‌باشد، اپوزیسیون و احزاب غیرسیستمی نیز وجود دارند که با احزاب حاکم بر سر قدرت می‌جنگند. اپوزیسیون غیرسیستمی یک نام کلی بوده و به اشخاص و گروه‌هایی اطلاق می‌گردد که به شکل جدی از اقدامات و فعالیت‌های دولتهای متبوعشان ناخرسندند و نمی‌توانند به شکل اساسی بر آن‌ها تاثیر بگذارند و یا آن‌ها را در چارچوب رویه‌های به تصویب رسیده توسط نظام‌ سیاسی تغییر دهند که با توجه به عدم حمایت قابل توجه از آن‌ها در جامعه قابل توجیه است. اما خود اپوزیسیون و اپوزیسیونرهای غیرسیستمی، مطابق معمول، این روند را با واقعیت سرکوب از سوی دولت‌ها، نقض قوانین انتخابات، فقدان آزادی بیان و دیگر افسانه‌ها توجیه می‌کنند و نمی‌خواهند اعتراف کنند که مشکل اصلی در خود اپوزیسیون غیرسیستمی و ماهیت فعالیت و اقدامات خود آن‌ها قرار دارد.

ما قصد داریم از این پس اپوزیسیون، اپوزیسیونرها و احزاب غیرسیستمی در روسیه را به علاقه‌مندان این حوزه معرفی نمائیم. در همین چارچوب، اولین اپوزیسیونر غیرسیستمی که برای معرفی به شما برگزیدیم، "میخائیل بوریسوویچ خودورکوفسکی" و سازمان غیردولتی متعلق به او بنیاد "روسیه باز" است. 

"میخائیل بوریسویچ خودورکوفسکی" یک تاجر روس و یک رجل اجتماعی و سیاسی است. او طی سال‌های 1997 تا سال 2004 مالک و رئیس کمپانی نفتی "یوکاس" بوده است. در 25 اکتبر سال 2003 به اتهام اختلاس و طفره‌روی از پرداخت مالیات توسط مقامات روسیه دستگیر و روانه زندان شد. او در زمان دستگیری یکی از ثروتمندترین افراد دنیا بوده است. ارزیابی متفاوتی در جامعه روسی و جامعه بین‌المللی پیرامون حکم دادگاه روسیه وجود داشته و دارد: برخی "خودورکوفسکی" را مستحق این محکومیت دانسته و برخی دیگر او را زندانی سیاسی تلقی می‌کنند. او در 12 نوامبر سال 2013 پس از گذراندن بیش از 10 سال حبس و نپذیرفتن اتهاماتش، به دلیل شرایط خانوادگی از سوی رئیس جمهور روسیه "ولادیمیر پوتین" مورد عفو قرار گرفت و در حال حاضر نیز در لندن به سر می‌برد. احتمالا آن بخش از جامعه روسیه که این اپوزیسیونر را مستحق محکومیت می‌دانند بر این باور هستند که جنگ‌ و منازعه سیاسی‌ نافرجام اپوزیسیونر و ناامیدی او از تصاحب جایگاه سیاسی عالی خارج از اصول و قواعد پذیرفته شده قانونی و حقوقی در روسیه، "خودورکوفسکی" را به سمت ایجاد یک نهاد مدنی-اجتماعی با ماهیتی متعارض با نظام سیاسی و حزب حاکم در روسیه سوق داده است. در همین چارچوب، او می‌کوشد با اتخاذ رویکردی ابزارانگارانه که خاص گروه‌ها و جریان‌های اپوزیسیون غیرسیستمی است، با بسیج نمودن طیفی از شهروندان که مخالف سیاست‌های هیئت حاکمه در روسیه هستند، از آن‌ها صرفا به عنوان یک ضربه‌گیر در مقابل فشارهای مسکو با هدف دستیابی به اهداف و مقاصد خود بهره گیرد. در این نوع تحلیل، او در واقع دارای تفکرات و تمایلات اروپایی و غربی نیست و به عبارت ساده‌تر و واضح‌تر، تلاش می‌کند از طیفی از مردم روسیه که طرفدار ارزش‌های غربی و اروپایی هستند، برای خود پیراهن عثمان بسازد.     

بنیاد متعلق به او بنیاد "روسیه باز" یک سازمان اجتماعی روسی است که توسط سهامداران کمپانی "یوکاس" و گروهی از اشخاص خصوصی با هدف اجرایی‌سازی طرح‌ها و پروژه‌های خیرخواهانه، آموزش و روشنگری در سال 2001 ایجا گردید. مالک وقت یوکاس "میخائیل خودورکوفسکی"، وزیر امور خارجه سابق آمریکا "هنری کیسینجر" و یکی از اعضای خانواده پرنفوذ و بسیار ثروتمند "روتشیلد" در هیئت مدیره "روسیه باز" حضور داشتند. مشهور است که خانواده "روتشیلد" معمولا در مرکز تمامی تئوری‌های توطئه قرار داشته و دارند. از طریق این بنیاد پول‌هایی به روسیه برای فعالیت‌ها و اقدامات سیاسی منتقل می‌شده‌‌اند. این وضعیت تا زمان دستگیری "خودورکوفسکی" در سال 2003 حفظ گردید. دادگاه تاسمانی در مسکو همه حساب‌های "روسیه باز" را مسدود کرده بود. در 10 ژوئن سال سال 2006 سایت سازمان اجتماعی بین منطقه‌ای "روسیه باز" نیز بسته شد.

"میخائیل خودورکوفسکی" بلافاصله پس از آزادی از بند در سال 2013 مجددا طرح خود را احیا نمود. او در آن زمان اظهار کرده بود که "روسیه باز" جدید خواهان «کمک به انسجام متاسفانه بخش نه چندان بزرگی از جامعه روسیه است که از ارزش‌های اروپایی جانبداری می‌کنند.» سایت "روسیه باز" نیز در پائیز سال 2014 راه‌اندازی گردید و "ورونیکا کوتسیلو" به عنوان سردبیر آن تعیین شد. او معاون سابق سردبیر نشریه اینترنتی اجتماعی-فرهنگی OpenSpace.ru بود که به تدریج ماهیت خود را به نشریه اینترنتی اجتماعی-سیاسی تغییر داده بود. نشریه اینترنتی "روسیه باز" از ابتدای فعالیت به شکل تخصصی بر موضوعات مرتبط با حقوق بشر کار می‌کرده است و بعدها حوزه‌های علاقه‌مندی خود را گسترش داد.

مقامات روسیه در چارچوب قانونی موسوم به قانون "آژانس بیگانه"، مانیتورینگ بیشتر فعالیت‌ها و اقدامات سازمان "روسیه باز" را در دستور کار خود قرار دادند. در همین راستا، دادستانی کل روسیه سازمان "خودورکوفسکی" "روسیه باز" را که در لندن به ثبت رسیده است و نیز "موسسه روسیه معاصر" که متعلق به "پاول خودورکوفسکی" پسر "میخائیل خودورکوفسکی" بوده و در آمریکا به ثبت رسیده است را در فهرست سازمان‌های نامطلوب قرار داد. همچنین در ژوئیه سال 2016 نیز سایت "روسیه باز" از سوی اداره نظارت بر حوزه ارتباطات، تکنولوژی‌های اطلاعاتی و رسانه‌های ارتباط جمعی به دلیل انتشار مطالب با ماهیتی تبلیغاتی با هدف ترویج ایده بایکوت انتخابات دوما در بین مردم روسیه در فهرست رسانه‌های ارتباط جمعی ممنوعه قرار گرفت.

بر اساس گزارشی که از سوی سازمان "روسیه باز" در سایت دفتر ثبت "خانه شرکت" ("Companies House") در بریتانیا منتشر گردید، این سازمان 25 میلیون روبل (381068 دلار) در سال 2016 درآمد داشت که حاصل اقدامات و فعالیت‌هایی و نیز کمک‌های مالی بوده است. بر اساس گزارش منتشر شده از سوی شرکتی در چک "Free Access One"، سازمان "روسیه باز" این مبلغ را صرف طرح‌ها و برنامه‌های "موسسه روسیه معاصر" کرده است. این طرح‌ها و برنامه‌ها عبارت بودند از: "انتخابات آزاد"، کلوب "روسیه باز" در لندن، طرح و برنامه حمایت از حقوق بشر و نیز "دانشگاه روسیه باز". واضح است که همه سازمان‌ها و موسسات مرتبط و متعلق به "میخائیل خودورکوفسکی" پول‌ها را صرف طرح‌ها و برنامه‌های ضد روسی می‌کرده‌اند و می‌کنند.

دادستان کل روسیه "یوری چایکا" اخیرا اظهار کرده است که سازمان غیرتجاری خارجی "روسیه باز"، "موسسه روسیه معاصر" و جنبش شبکه اجتماعی "روسیه باز" که با پول "خودورکوفسکی" و از طریق افرادی جعلی از فعالیت‌های انتخاباتی نمایندگان ساختارهای اپوزیسیون روسیه حمایت مالی می‌کنند، در گردهم‌آیی‌ها و محافل اجتماعی-سیاسی بدون مجوز شرکت داشته‌اند. بنابر اظهارات مقام روس، تنها "روسیه باز" در سال 2016 بیش از یک میلیون دلار برای این اهداف هزینه کرده است. او ادامه می‌دهد که این سازمان‌ها که به ابتکار رئیس سابق یوکاس ایجاد شده‌اند، طرح‌ها و پروژه‌هایی را در روسیه با هدف بی‌اعتبار ساختن نتایج انتخابات انجام می‌دهند. لازم به ذکر است که بنیاد "روسیه باز" در آستانه انتخابات شهرداری مسکو در پائیز سال 2017 مدرسه آماده‌سازی و آموزش نمایندگان را ایجاد کرده است که در آن داوطلبان شیوه‌های تبلیغات اجتماعی موثر و مبانی قانون مسکو، شیوه‌های درست جمع‌آوری امضاء و سخنرانی‌های عمومی را خواهند آموخت.

اضافه می‌کنیم که شرکت رسانه‌ای و مجله آمریکایی "فوربز" (Forbes) در نیمه نخست سال 2016 رتبه‌بندی ثروتمندترین شهروندان روسیه را اعلام نمود که بر اساس آن، موسس شرکت روسی "یوکاس" برای نخستین بار از سال 2005 در این فهرست قرار گرفت. "فوربز" دارایی‌های او را 0.5 میلیارد دلار (500 میلیون دلار) برآورد کرده است. "خودورکوفسکی" رتبه 170 را در این رتبه‌بندی به خود اختصاص داد.

محسن حمیدی: کارشناس مسائل آسیای مرکزی و قفقاز، عضو شورای علمی موسسه بین‌المللی مطالعات دریای خزر

منبع: موسسه بین‌المللی مطالعات دریای خزر (IIKSS)

http://www.iikss.com/fa/index.php/route/news_det/OTg4OA